En nu is het oorlog
XIME
Guinee-Buissau, 1993/1994 | Sana Na N'Hada
"Ik wil geen oordeel vellen over kolonialisme of oorlog" stelt regisseur Sana Na N'Hada in het begeleidend persbericht. Zijn film Xime, over het begin van de bevrijdingsoorlog in Guinee-Buissau, laat zien hoe iedere partij ernaar streeft de eigen normen en waarden te beschermen. Het traditionele dorpshoofd, de op verandering gerichtte revolutionair, maar ook de invloedrijke Italiaanse priester en de van heimwee vervulde Portugese koloniaal. Toch is de film over de bevrijdingsoorlog in het Westafrikaanse Guinee-Buissau geen postmoderne viering van het feit dat ieder standpunt zijn eigen achtergrond heeft en in die zin ook te verantwoorden is. De koloniale overheersing is een kwaad waar de bevolking onder lijdt en waartegen men zich zou moeten verzetten. De vraag is echter hoe je je moet verzetten zonder zelf teveel te verliezen. Verzet tegen de overheerser impliceert ook ongewenste verandering. Terwijl onder de koloniale overheersing nog enigszins ruimte gemaakt kan worden voor de oude rituelen en tradities, brengt een oorlog chaos, ontreddering en niet te voorspellen vernieuwingen. Oorlog op zich is al een ondermijning van de traditionele waarden, en daarnaast ook van de christelijke waarden die de Guineërs door ijverige missionarissen worden aangeleerd. Bovendien vraagt de nijpende armoede om het oogsten van de rijst in plaats van vernietigende gevechten.
Een smeulende bom
In Xime worden de verschillende posities ten aanzien van de onderdrukking door de verschillende personages vertegenwoordigd. Deze personages functioneren min of meer als archetypes, hetgeen de mogelijkheid tot identificatie enigszins ondermijnt. Raul, de zoon van een rijstboer, is de revolutionair. Hij werd dat nadat hij naar de grote stad vertrok om tot priester te worden opgeleid. Zoals de dorpspriester Vittorio stelt: "Het is mijn missie de ogen van de jongeren te openen, maar ik kan niet bepalen wat ze dan gaan zien." Raul keert terug naar zijn geboortedorp in de overtuiging dat gewapend verzet noodzakelijk is maar vindt slechts aarzeling, angst en weerstand bij zijn dorpsgenoten. Toch fluistert iedereen wel over zijn terugkeer. De thuiskomst van Raul werkt als een bom waarvan de lont al is aangestoken maar die nog niet tot ontploffing is gebracht.
Bedan, de broer van Raul, is aanvankelijk met heel andere dingen bezig en heeft weinig oor voor de aansporingen van zijn broer. Hij begeert de toekomstige vrouw van zijn vader en probeert haar ervan te overtuigen dat zij te jong is om een oude man te huwen. Bedan komt zo in opstand tegen de Guinese tradities die hem en de door hem begeerde vrouw niet de vrijheid geven zelf hun levens in te vullen. Raul wendt zich vervolgens tot Vittorio, de priester. Ook hij weert de revolutie af, omdat "er geen ruimte is voor illusies en eerst de oogst gehaald en de armoede bestreden moet worden." Uiteindelijk zullen de Portugezen zelf, die tenslotte ook de oorzaak zijn van alle conflicten, voor de directe aanleiding zorgen die de bevrijdingsoorlog in gang zet.
Samenwerking
Xime is een Nederlands-Franse co-produktie, onder meer gefinancierd door het Nederlandse Ministerie van Buitenlandse Zaken, afdeling Internationale Samenwerking. De crew bestond gedeeltelijk uit Nederlanders (camera: Melle van Essen) die de Guinese crew in hun werk begeleidden. Doel van het project was het stimuleren van een eigen Guinese filmcultuur. Het is wellicht ook om die reden dat de Italiaanse missionaris er in de film redelijk goed vanaf komt. Zijn werk wordt immers gespiegeld in het 'ontwikkelingswerk' van de filmmakers. Tegelijkertijd wordt ook het verzet tegen eventueel 'cultureel imperialisme' mooi verbeeld in de scène met het klasje schoolkinderen. Zodra Vittorio hen de rug toekeert gaan zij over van het 'Frère Jacques' op een Guinees kinderliedje.
De opnamen voor Xime waren niet gemakkelijk en duurden lang. Ze vonden plaats in een ontoegankelijk gebied dat voor de meeste crewleden, Nederlanders én Guineërs, ver van huis was. De taalbarrières maakten het werk evenmin eenvoudiger. De film die uit deze gezamenlijke arbeid is voortgekomen ziet er heel mooi uit: warm gekleurde taferelen, opvallende belichting, extreme close-ups. Het grootste probleem is dat de film, met name in het acteerspel, statisch en traag is. Deze traagheid is functioneel omdat zij de warmte en de drukkende repressie invoelbaar maakt, maar zij veroorzaakt tegelijkertijd distantie ten aanzien van de gebeurtenissen. De personages zijn eerder symbolen voor de verschillende mogelijke (politieke) posities dan individuen met eigen doelen en verlangens.
Wie zijn kijkhouding aanpast en zich instelt op een 'Brechtiaans leerstuk' in plaats van gemakkelijk meeslepende ontspanning ziet echter een interessante en bijzondere film. Op den duur is de toneelmatigheid zelfs bij uitstek geschikt om het met moeite onderdrukte geweld te verbeelden. Vooral bij de ontknoping werkt dat goed. Een Portugese officier gooit heel rustig de eerste brandbom. Bedan antwoordt even kalm en weloverwogen: "En nu is het oorlog."
Jann Ruyters
Regisseurindex
ABCDEFGHIJKLMNOPQRSTUVWXYZ
N
Sana Na N'Hada
XIME
Na Hong-jin
THE CHASER
Na Hong-jin
The Wailing
Hetty Naaijkens
Buitenkampers
Ben Nabors, Stefan Sagmeister, Hillman Curtis
Happy Film
Jeffrey Nachmanoff
TRAITOR
Ruba Nadda
CAIRO TIME
Ruba Nadda
SABAH
Arne Lindtner Naess
Casper & Emma de bergen in
Arne Lindtner Naess
Casper en Emma op safari
Nagisa Oshima
GOHATTO
Nagisa Oshima
THE SUN'S BURIAL
Antonio Naharro, Alvaro Pastor
YO, TAMBIÉN
Chris Nahon
KISS OF THE DRAGON
Mira Nair
MONSOON WEDDING
Mira Nair
THE NAMESAKE
Mira Nair
SALAAM BOMBAY!
Ilya Naishuller
Hardcore Henry
Olivier Nakache, Eric Toledano
C'est la vie!
Olivier Nakache, Eric Toledano
Intouchables
Olivier Nakache, Eric Toledano
Samba
Desmond Nakano
WHITE MAN'S BURDEN
Hideo Nakata
The Complex
Hideo Nakata
DARK WATER (Hideo Nakata)
Pan Nalin
Angry Indian Goddesses
Pan Nalin
AYURVEDA — ART OF BEING
Pan Nalin
Faith Connections
Pan Nalin
SAMSARA (Pan Nalin)
Bharat Nalluri
MISS PETTIGREW LIVES FOR A DAY
Alexander Nanau
Toto and His Sisters
Terence Nance
An Oversimplification of Her Beauty
Naoko Ogigami
MEGANE
James Napier Robertson
The Dark Horse (James Napier Robertson over)
Gerardo Naranjo
DRAMA/MEX
Gerardo Naranjo
VOY A EXPLOTAR
Naruse Mikio
ANI IMOTO
Arab & Tarzan Nasser
Dégradé
Vincenzo Natali
CYPHER
Vincenzo Natali
SPLICE
Mort Nathan
BOAT TRIP
Afia Nathaniel
Dukhtar
Gregory Nava
BORDERTOWN
Gregory Nava
SELENA
Oscar Ruiz Navía
Crab Trap
Safy Nebbou
Comme un homme
Safy Nebbou
L' EMPREINTE DE L'ANGE
Dana Nechustan
DUNYA & DESIE IN MAROKKO
Dana Nechustan
NACHTRIT
Dana Nechustan
TOTAL LOSS
Nederlandse kortfilmers
EENOOG KONING
Olivia Neergaard-Holm, Jon Nguyen, Rick Barnes
David Lynch: The Art Life (Jon Nguyen over)
Antonio Negret
Overdrive
Anthony Neilson
THE DEBT COLLECTOR
Martijn van Nellestijn
SINTERKLAAS & HET GEHEIM VAN HET GROTE BOEK
Martijn van Nellestijn
Sinterklaas en de pepernotenchaos
Martijn van Nellestijn
SINTERKLAAS EN DE VERDWENEN PAKJESBOOT
Martijn van Nellestijn
SINTERKLAAS EN HET PAKJESMYSTERIE
Martijn van Nellestijn
Sinterklaas en het raadsel van 5 december
Martijn van Nellestijn, Aram van de Rest
Joris & Boris en het geheim van de tempel
Jessie Nelson
CORRINA, CORRINA
Tim Blake Nelson
THE GREY ZONE
Jennifer Yuh Nelson, Alessandro Carloni
Kung Fu Panda 3 (NL)
Jan Nemec
DIAMONDS OF THE NIGHT
László Nemes
Son of Saul
László Nemes
Türelem (With a Little Patience)
Cristian Nemescu
CALIFORNIA DREAMIN' (ENDLESS)
Jorien van Nes
A Long Story
Shirin Neshat, Shoja Azari
WOMEN WITHOUT MEN
Jelle Nesna
CARMEN VAN HET NOORDEN
Sandra Nettelbeck
BELLA MARTHA
Sandra Nettelbeck
Mr Morgan's Last Love
Sandra Nettelbeck
SERGEANT PEPPER
Daniel Nettheim
The Hunter (Daniel Nettheim)
Calin Peter Netzer
Child's Pose
Mark Neveldine, Brian Taylor
CRANK
Mark Neveldine, Brian Taylor
GAMER
Mark Neveldine, Brian Taylor
Ghost Rider: Spirit of Vengeance 3D
Morgan Neville
20 Feet From Stardom
Morgan Neville
Keith Richards: Under the Influence
Mike Newell
AN AWFULLY BIG ADVENTURE
Mike Newell
DONNIE BRASCO
Mike Newell
FOUR WEDDINGS AND A FUNERAL
Mike Newell
Great Expectations (Mike Newell)
Mike Newell
The Guernsey Literary Society
Mike Newell
HARRY POTTER AND THE GOBLET OF FIRE
Mike Newell
INTO THE WEST
Mike Newell
LOVE IN THE TIME OF CHOLERA
Mike Newell
MONA LISA SMILE
Mike Newell
PRINCE OF PERSIA: SANDS OF TIME
Mike Newell
PUSHING TIN
Jeff Newitt, Peter Lord
Pirates!
Filip Van Neyghem, Tom Van Overberghe, Wim Symoens, Boris Paval Conen, Nathalie Deklerck, Robbe De Hert, Wolke Kluppell
ELIXIR D'ANVERS
Kim Nguyen
Rebelle
Jon Nguyen, Rick Barnes, Olivia Neergaard-Holm
David Lynch: The Art Life (Jon Nguyen over)
Suzanna Nicchiarrelli
Nico, 1988
Andrew Niccol
GATTACA
Andrew Niccol
Good Kill
Andrew Niccol
The Host (Andrew Niccol)
Andrew Niccol
In Time
Andrew Niccol
LORD OF WAR
Andrew Niccol
S1MØNE
Mike Nichols
THE BIRDCAGE
Mike Nichols
CHARLIE WILSON'S WAR
Mike Nichols
CLOSER
Jeff Nichols
Loving
Jeff Nichols
Midnight Special
Jeff Nichols
Mud
Mike Nichols
PRIMARY COLORS
Jeff Nichols
Take Shelter
Max Nichols
Two Night Stand
Mike Nichols
WOLF (Mike Nichols)
Dewey Nicks
SLACKERS
Guillaume Nicloux
The Kidnapping of Michel Houellebecq
Guillaume Nicloux
La religieuse
Cedric Nicolas-Troyan
The Huntsman
Ansgar Niebuhr e.a.
PRINSES LILLIFEE
Ansgar Niebuhr, Thomas Bodenstein
Prinses Lillifee en de kleine eenhoorn
Hanna van Niekerk
If the Sun Explodes
Jesper W. Nielsen
The Day Will Come
Thomas Borch Nielsen
SUNSHINE BARRY EN DE DISCOWORMEN
Jesper W. Nielsen
TWEE KEER IDA (FORBUDT FOR BØRN)
Sebastian Niemann
7 DAYS TO LIVE
Marieke Niestadt
Bittersweet
Manolo Nieto
LA PERRERA
Victor Nieuwenhuijs, Maartje Seyferth
CREPUSCULE
Victor Nieuwenhuijs, Maartje Seyferth
Kat en muis
Victor Nieuwenhuijs, Maartje Seyferth
LULU
Victor Nieuwenhuijs, Maartje Seyferth
VENUS IN FURS
Victor Nieuwenhuijs, Maartje Seyferth
VLEES
Kees van Nieuwkerk
Ja, ik wil!
Kees van Nieuwkerk
Pak van mijn hart
Kees van Nieuwkerk, Teddy Cherim
STERKE VERHALEN
Neil Nightingale
Walking with Dinosaurs
Neil Nightingale, Patrick Morris
Nature
Johan Nijenhuis
ALIBI
Johan Nijenhuis
Apenstreken
Johan Nijenhuis
Bennie Stout
Johan Nijenhuis
COSTA!
Johan Nijenhuis
FOEKSIA DE MINIHEKS
Johan Nijenhuis
Gek van geluk
Johan Nijenhuis
Onze jongens
Johan Nijenhuis
Rokjesdag
Johan Nijenhuis
Toscaanse bruiloft
Johan Nijenhuis
Verliefd op Ibiza
Johan Nijenhuis
VOLLE MAAN
Johan Nijenhuis
ZOOP IN AFRIKA
Johan Nijenhuis
ZOOP IN INDIA
Johan Nijenhuis
ZOOP IN ZUID-AMERIKA
Karin Nilsson, Lasse Persson, Per Åhlin, Alicja Jaworski
SPOOKTIJD MET LABAN
Johannes Stjärne Nilsson, Ola Simonsson
SOUND OF NOISE
Ning Hao
MONGOLIAN PING PONG
Ning Ying
FOR FUN
Ning Ying
ON THE BEAT
Udi Nir, Sagi Bornstein
#uploading_holocaust
Robert De Niro
A BRONX TALE
Robert De Niro
THE GOOD SHEPHERD
Marcus Nispel
Conan The Barbarian 3D
Marcus Nispel
FRIDAY THE 13TH (2009)
Marcus Nispel
THE TEXAS CHAINSAW MASSACRE
Frank Nissen
POEH'S LOLLIFANTEN FILM
Troy Nixey
Don't Be Afraid of the Dark
NN
PAMELA ANDERSON & TOMMY LEE ONGECENSUREERD
Gaspar Noé
ENTER THE VOID
Gaspar Noé
IRRÉVERSIBLE
Gaspar Noé
Love 3D (Gaspar Noé)
Gaspar Noé
SEUL CONTRE TOUS
Gaspar Noé, Laurent Cantet, Elia Suleiman, Benicio del Toro, Julio Medem, Juan Carlos Tabío, Pablo Trapero
7 Days in Havana
Gaspar Noé, Marina Abramovic, Matthew Barney, Marco Brambilla, Larry Clark, Richard Prince, Sam Taylor Wood
DESTRICTED
Michael Noer
Key House Mirror
Michael Noer
Nordvest (Slow Criticism)
Michael Noer
Northwest
Christopher Nolan
BATMAN BEGINS
Christopher Nolan
THE DARK KNIGHT
Christopher Nolan
The Dark Knight Rises
Christopher Nolan
Dunkirk
Christopher Nolan
FOLLOWING
Christopher Nolan
INCEPTION
Christopher Nolan
INSOMNIA
Christopher Nolan
Interstellar
Christopher Nolan
MEMENTO
Christopher Nolan
THE PRESTIGE
George Nolfi
THE ADJUSTMENT BUREAU
Tobias Nölle
Aloys
Nonzee Nimibutr
JAN DARA
Paul & Menno de Nooijer
100% DE NOOIJER
Paul & Menno de Nooijer
EXIT (EXI+)
Chris Noonan
BABE
Chris Noonan
MISS POTTER
Khyentse Norbu
THE CUP
Khyentse Norbu
TRAVELLERS AND MAGICIANS
Mikkel Norgaard
The Keeper of Lost Causes
Stephen Norrington
BLADE
Stephen Norrington
THE LEAGUE OF EXTRAORDINARY GENTLEMEN
Rufus Norris
Broken
Edward Norton
KEEPING THE FAITH
Jonathan Nossiter
MONDOVINO
Claudine Nougaret, Raymond Depardon
Journal de France
Jehane Noujaim
The Square (Jehane Noujaim)
Nima Nourizadeh
American Ultra
Nima Nourizadeh
Project X
Maria Novaro
EL JARDIN DEL EDEN
Masja Novikova, Frank van den Engel
TUSSEN HEMEL EN AARDE
Cyrus Nowrasteh
The Stoning of Soraya M.
Phillip Noyce
THE BONE COLLECTOR
Phillip Noyce
CATCH A FIRE
Phillip Noyce
CLEAR AND PRESENT DANGER
Phillip Noyce
PATRIOT GAMES
Phillip Noyce
THE QUIET AMERICAN
Phillip Noyce
RABBIT-PROOF FENCE
Phillip Noyce
THE SAINT
Phillip Noyce
SALT
Phillip Noyce
SLIVER
Hans Van Nuffel
Adem
Garin Nugroho
LEAF ON A PILLOW
Garin Nugroho
OPERA JAWA
Garin Nugroho
Setan Jawa (Garin Nugroho over)
Victor Nunez
ULEE'S GOLD
Trevor Nunn
TWELFTH NIGHT
Claude Nuridsany, Marie Pérennou
GENESIS
Claude Nuridsany, Marie Pérennou
MICROCOSMOS
Johannes Nyholm
The Giant
Arne Lindtner Næss
Casper & Emma
Petter Næss
ELLING
Petter Næss
HOPPET
Arne Lindtner Næss
S.O.S. KLEINE ZEEHOND